یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل استخدام شدن، امضای قرارداد کار است. هدف از تنظیم این قرارداد حمایت از حقوق و حقوق کارگران و همین‌طور جلوگیری از هرگونه مسئله و اختلاف‌نظر بین کارگر و کارفرماست. بااین‌حال، متأسفانه اکثر کارجویان موقع امضای قرارداد به مفاد آن توجهی نمی‌کنند و بی‌آنکه قرارداد را بخوانند آن را امضا می‌کنند. امضای کارگر به معنای موافقت با تمامی مفاد و قوانین موجود در قرارداد استخدام است و در صورتی که بعداً نسبت به یکی از بندهای قرارداد اعتراض داشته باشید حق اعتراض از شما سلب می‌شود. بنابراین لازم است قبل از اینکه قراردادتان را امضا کنید محتوای آن را با دقت بخوانید و در مورد اصطلاحات و قوانین وزارت کار اطلاعات کافی داشته باشید.
اطلاع و آگاهی از این قوانین به کارجویان کمک می‌کند از پایمال شدن حق‌وحقوقشان جلوگیری کنند و بدون دغدغه و نگرانی، تمام تمرکز و توجهشان را بر انجام کار و وظایفشان معطوف کنند. همچنین کارفرمایان نیز می‌توانند با آگاهی از قوانین، از مشکلات و شکایات آینده پیشگیری کنند و روابط کاری حسنه و کارآمدی را با کارگر شروع کنند.

قرارداد کار چیست؟
قانون کار نظام جمهوری اسلامی ایران در 29 آبان 1369 تصویب شده و از آن زمان معیار و مبنای عملکرد کسب و کار و استخدام و جذب نیروی انسانی بوده است. فصل دوم این قانون در مورد قرارداد کار توضیح داده و قوانین و ضوابط یک نمونه قرارداد استخدام رسمی و قانونی را تبیین کرده است. در ادامه به برخی از مصوبات مربوط به تنظیم و عقد قرارداد کارفرما و کارگر اشاره می‌کنیم:
 قرارداد استخدام یا قرارداد کاری بین دو نفر به قراردادی گفته می‌شود که بین یک شخص به عنوان کارگر و یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی به عنوان کارفرما برای انجام کار و وظیفه‌ای مشخص در مدت‌زمان معین منعقد می‌شود.
فرم قرارداد کار موقت یا دائمی نوشته می‌شود و برای اینکه اعتبار و مشروعیت قانونی داشته باشد باید حتماً مفاد و قوانین مهم مثل نوع کار، زمان قرارداد و شرح وظایف و مبلغ و حقوق و … به صورت شفاف در آن قید شده باشد.
بر اساس ماده 7 فصل دوم قانون کار، قرارداد کارفرما و کارگر به قراردادی کتبی یا شفاهی گفته می‌شود که به موجب آن، کارگر کاری را برای مدت موقت یا غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد و در ازای آن مبلغ مشخصی به عنوان حق السعی دریافت می‌کند.
تعریف کارگر از نظر قانون: در اینجا لازم است توضیح دهیم که کارگر از نظر قانون به فردی گفته می‌شود که در ازای دریافت حق السعی و دستمزد و سایر مزایا، کاری را برای کارفرما انجام می‌دهد. به این ترتیب، کارمندان شرکت‌های خصوصی نیز بر اساس این تعریف، کارگر تلقی می‌شوند و مشمول قوانین کار خواهند بود.
تعریف کارفرما از دید قانون: کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی است که کارگر را برای انجام کاری مشخص و در ازای حق السعی و مزدی معین به کار می‌گیرد.
موقع امضای قرارداد به چه مواردی باید توجه کنیم؟
اولین و مهم‌ترین نکته موقع متن امضای قرارداد این است که حتماً محتوای آن را با دقت مطالعه کنید و اگر در مورد هر بخش یا موردی سؤال و ابهام داشتید آن را با مسئول گزینش و استخدام مطرح کنید. در متن قرارداد کاری معمولاً از اصطلاحات و مفاهیم قانونی استفاده می‌شود که شاید برای اکثر ما ناآشنا باشد؛ به همین دلیل اگر معنی یک اصطلاح قانونی را نمی‌دانید حتماً بپرسید تا با آگاهی کامل آن را امضا کنید.
به عنوان مثال، بسیاری تصور می‌کنند حقوق دریافتی همان مبلغ حق السعی در قرارداد است، در صورتی که حق السعی معمولا حقوق پایه شماست که به آن مبالغ و مزایای دیگری تحت عناوین اضافه‌کار، حق سنوات، حق مسکن و خواروبار و حق اولاد هم اضافه می‌شود. همچنین مبالغی تحت عنوان کسورات از جمع این مبلغ کسر شده و درنهایت، مبلغ باقیمانده به عنوان حقوق ماهیانه به شما پرداخت می‌شود.
بنابراین موقعی که در مورد حقوق صحبت می‌کنید حتماً مشخص کنید که منظورتان حقوق پایه است یا حقوق دریافتی.
مفاد قانونی در مورد قرارداد استخدام
در حال حاضر نحوه جذب و به‌کارگیری نیروی انسانی بر اساس قوانین کار که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعیین شده انجام می‌شود و تمامی بنگاه‌های تجاری مکلف به پیروی و تبعیت از این قوانین هستند. برای اینکه با این قوانین بیشتر آشنا شوید در ادامه برخی مواد و تبصره‌های مهم در رابطه با قرارداد کار را خدمت شما ارائه می‌کنیم:
تبصره 1: حداکثر زمان قرارداد موقت برای کارهایی که ماهیت آن‌ها جنبه غیرمستمر دارد توسط وزارت کار تهیه و به تصویب حیات وزیران خواهد رسید.
تبصره2: در مورد کارهایی که ماهیت آن‌ها جنبه مستمر و دائمی دارد، چنانچه در قرارداد کار مدت زمان مشخص نشود، قرارداد به عنوان دائمی تلقی خواهد شد.
ماده 9: برای اینکه قرارداد کار از صحت و مشروعیت قانونی برخوردار باشد لازم موقع امضای قرارداد شرایط زیر حتماً رعایت شود:
مشروعیت مورد قرارداد
مشخص بودن موضوع قرارداد
عدم ممنوعیت قانونی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مربوطه
تبصره: اصل و پیش‌فرض بر صحت قانونی تمام قراردادهای کار منعقد شده است؛ مگر آن که خلاف آن توسط مراجع ذیصلاح به اثبات برسد.
چه اطلاعاتی حتماً باید در قرارداد استخدامی وجود داشته باشد؟
قرارداد با مشخصات طرفین قرارداد آغاز می‌شود و لازم است که حتماً مشخصات کارگر و کارفرما مانند نام و نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ تولد، نام پدر (و مادر) و شماره تماس و آدرس محل سکونت درج شود.
بر اساس ماده 10 بخش مربوط به قرارداد کار، یک نمونه قرارداد کارمندی و کارگری معتبر علاوه برداشتن مشخصات دقیق و اطلاعات تماس کارفرما و کارگر می‌بایست حاوی موارد زیر هم باشد:
عنوان شغلی و نوع کار یا شغل یا وظیفه‌ای که کارگر باید انجام بدهد
مبلغ حقوق و مزد یا حق السعی موردتوافق طرفین و لواحق آن
ساعات و روزهای کاری، روزهای تعطیل و مرخصی‌ها
شرایط محیط کار و آدرس محل کار
تاریخ انعقاد و امضای طرفین
مدت زمان شروع و خاتمه قرارداد (در صورتی که کار برای مدت معین و موقت باشد)
موارد دیگری که عرف و ماهیت شغل یا محل کار ایجاب کند
آیا شرایط بیمه هم بخشی از مفاد قرارداد است؟
بیمه تأمین اجتماعی یکی از مزایای مهم در نظر گرفته‌شده برای کارگران است و کارفرما موظف به بیمه کردن کارگران است. به همین دلیل، در نمونه قرارداد استخدام حتماً باید بخشی به بیمه، مبلغ بیمه و قوانین مربوط به آن وجود داشته باشد. در غیراینصورت، ممکن است کارفرما از بیمه کردن شما سرباز بزند و برای رفع مشکل مجبور به ارجاع به نهادهای قانونی مربوطه شوید. به عنوان مثال، کارفرمایی برای کاری موقت و کوتاه مدت تمایلی به بیمه کردن کارگر نداشته باشد که در این صورت نمونه قرارداد کار موقت بدون بیمه بین آنها منعقد می‌شود.
اطلاعات مربوط به حقوق و مزایا
یکی از دلایل اصلی کار کردن، کسب درآمد و دریافت حقوق است! پس توضیحات کامل در مورد مبلغ حقوق و مزایا حتماً باید در قرارداد شما گنجانده شود. مبلغ حق السعی، سایر مزایا مثل حق اولاد، حق مأموریت، اضافه‌کاری، سنوات و … می‌بایست در متن قرارداد کاری وجود داشته باشد. همچنین تاریخ پرداخت قرارداد نیز از جمله موارد مهم در نمونه قرارداد کاری است؛ اکثر شرکت‌ها به صورت ماهیانه و آخر ماه حقوق کارمندان را پرداخت می‌کنند؛ اما ممکن است در یک قرارداد، تاریخ پرداخت دستمزد به صورت هفتگی یا حتی روزانه باشد.
توجه داشته باشید که با امضای قرارداد، با مبلغ تعیین شده به عنوان حقوق موافقت میکنید. پس بهتر است قبل از این مرحله، در مورد میانگین حقوق و دستمزد در موقعیت شغلی خود اطلاعات کافی داشته باشید تا خدای ناکرده با مبلغی کمتر از میانگین بازار قرارداد نبندید.
برای دانلود گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن کلیک کنید.
گزارش سراسری حقوق و دستمزد جاب ویژن براساس نظرسنجی از بیش از 40 هزار نفر انجام شده و میانگین حقوق و درآمد در 60 عنوان و گروه شغلی را به شما ارائه میکند. این گزارش را مطالعه کنید تا ببینید میانگین حقوق موقعیت شغلی موردنظر شما چقدر است و براساس آن با دید کاملتری به پای قرارداد بروید.
نمونه قرارداد کار در چند نسخه باید تهیه شود؟
طبق قانون، در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد قرارداد باید حداکثر در 4 نسخه تنظیم شود؛ یک نسخه از آن به اداره کار، یک نسخه نزد کارگر، یک نسخه نزد کارفرما و یک نسخه هم در اختیار شورای اسلامی کار قرار می‌گیرد. در کارگاه‌های فاقد شورا، نسخه چهارم در اختیار نماینده کارگر قرار خواهد گرفت.
بااین‌حال، طبق عرف معمولاً متن قرارداد کاری در دو نسخه تهیه می‌شود و به امضای کارفرما و کارگر می‌رسد. یک نسخه نزد کارگر یا کارمند و یک نسخه هم نزد کارفرما باقی می‌ماند. کارفرما به‌هیچ‌وجه نباید هردو نسخه را نزد خود نگه‌دارد و موظف به ارائه یک نسخه امضاشده به کارگر است. پس حتماً به این نکته توجه کنید و بعد از امضای قرارداد، نسخه مربوط به خود را بگیرید؛ در غیر این صورت اگر هر مشکل یا اختلافی پیش بیاید هیچ مدرک و سندی دال بر اشتغال خود نخواهید داشت.
قوانین مربوط به دوره آزمایشی
ماده 11: کارفرما و کارگر می‌توانند با توافق هم مدت زمانی را به عنوان دوره آموزشی مشخص کنند. در حین این دوره، هر یک از طرفین حق دارد بدون اخطار قبلی و بدون آنکه ملزم به پرداخت خسارت شود رابطه کار را قطع کند. البته چنانچه قطع همکاری از سوی کارفرما باشد وی ملزم به پرداخت حقوق کامل دوره آزمایشی خواهد بود؛ اما چنانچه کارگر پایان دهنده این دوره باشد تنها مستحق دریافت حقوق مدت‌زمان انجام کار خواهد بود.
تبصره: مدت دوره آزمایشی حتماً باید در قرارداد کار مشخص شود. لازم به ذکر است حداکثر مدت دوره آزمایشی برای کارگر ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و متخصص، 3 ماه است.
قوانین مربوط به تغییر محل کار و زمینه فعالیت
بر طبق ماده 12 هرگونه تغییر حقوقی در وضعیت مالکیت کارگاه مثل فروش یا انتقال آن به هر صورت، تغییر نوع تولید، ادغام شدن در یک موسسه دیگر، فوت مالک کارگاه و مانند آن در اعتبار و مشروعیت قانونی قرارداد اختلالی ایجاد نمی‌کند. به‌این‌ترتیب، کارفرمای جدید مسئول پاسخگویی به تعهدات و حقوق کارفرمای سابق خواهد بود.
در چه شرایطی قرارداد استخدام تعلیق می‌شود؟
بر اساس ماده 14، درصورتی‌که به خاطر برخی امور که در ادامه می‌گوییم انجام تعهدات هریک از طرفین متوقف شود، قرارداد کار به حالت تعلیق درمی‌آید و پس از رفع آن موانع، قرارداد با احتساب سابقه خدمت به حالت اول باز خواهد گشت.
تبصره: مدت خدمت نظام‌وظیفه و همچنین مدت زمان شرکت کارگر در جبه، جزء سوابق خدمت و کاری آن‌ها محسوب خواهد شد.
ماده 15: در مواردی که به واسطه قوه قهریه یا بروز حوادث غیرطبیعی و غیرقابل‌پیش‌بینی که وقوع آن‌ها از اراده دو طرف خارج است، تمامی یا بخشی از کارگاه تعطیل شود و انجام تعهدات طرفین غیرممکن شود، قرارداد به حالت تعلیق درمی‌آید. البته تشخیص این موارد با وزارت کار و امور اجتماعی خواهد بود.
بر طبق ماده 16، قرارداد کارگرانی که از مرخصی تحصیلی یا سایر مرخصی‌های بدون حقوق استفاده می‌کنند به مدت 2 سال به حالت تعلیق درخواهد آمد.
ماده 18: درصورتی‌که توقیف کارگر به خاطر شکایت کارفرما باشد و این توقیف پس از طی مراحل قانونی به حکم محکومیت منتهی نشود، مدت آن جزء سابقه کاری محسوب می‌شود و کارفرما موظف است علاوه بر جبران ضرر و زیاد که مطابق حکم دادگاه مشخص می‌شود، مزد و مزایای وی را نیز طبق قرارداد پرداخت نماید.
چنانچه کارفرما در هریک از موارد بالا از پذیرش کارگر سرباز زند این عمل به معنای اخراج غیرقانونی خواهد بود و کارگر این حق را دارد که ظرف مدت 30 روز به هیئت تشخیص مراجعه کند. اگر کارفرما نتواند دلایل موجهی مبنی بر نپذیرفتن کارگر ارائه کند مکلف به بازگرداندن کارگر به کار و پرداخت حقوق وی از تاریخ مراجعه خواهد بود.
در چه شرایطی قرارداد کار خاتمه پیدا می‌کند؟
ماده 21 قانون قرارداد کار به شرایط خاتمه قرارداد می‌پردازد و شرایط آن را مشخص می‌کند. بر طبق این ماده قرارداد کارفرما و کارگر به یکی از طرق زیر خاتمه خواهد یافت:
فوت کارگر
بازنشستگی کارگر
ازکارافتادگی کلی کارگر
انقضاء مدت قرارداد در قرارداد موقت و عدم تمدید آن
پایان یافتن زمان مشخص‌شده در قراردادهایی که مربوط به کاری معین است
استعفای کارگر
تبصره قانونی در مورد شرایط استعفای کارگران:
کارگری که استعفا می‌دهد موظف است استعفای خود را کتباً به کارفرما اطلاع بدهد و به مدت یک ماه همچنان به کار خود و انجام وظایفش طبق قرارداد، ادامه دهد.
ماده 24: درصورتی‌که کارگر یک سال یا بیشتر مشغول به کار بوده باشد موقع خاتمه قرارداد، کارفرما مکلف است به ازای هر یک سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب، بر اساس آخرین مبلغ حقوق، معادل یک ماه حقوق به‌عنوان مزایای پایان کار به کارگر پرداخت نماید.
شرایط فسخ قرارداد از سوی کارفرما
بر اساس ماده 27، چنانچه کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی یا قصور داشته باشد یا آئین‌نامه انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند، در این صورت کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، با پرداخت مطالبات و حقوق معوقه و همچنین پرداخت سنوات (یک ماه آخرین حقوق به ازای هر یک سال سابقه) قرارداد کار را فسخ نماید. درصورتی‌که کارگر و کارفرما در این موارد اختلاف‌نظری داشته باشند مسئله به هیئت تشخیص ارجاع و در صورت عدم حل اختلاف، از طریق هیئت حل اختلاف رسیدگی و اقدام خواهد شد. لازم به ذکر است، در مدت بررسی و رسیدگی پرونده، قرارداد به حالت تعلیق درخواهد آمد.
جمع بندی
قرارداد کار توسط وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و برای صیانت از حق و حقوق کارگران و جلوگیری از هرگونه اختلاف نظر و مشکل تدوین شده است و تمامی بنگاه‌های تجاری برای استخدام نیروی کار مکلف به پیروی از این قوانین هستند. با این حال اگر بدون آگاهی و مطالعه آن را امضا کنید ممکن است این قرارداد به ضرر شما تمام شود و حق اعتراض و شکایت را از شما سلب کند. بنابراین حتما قبل از امضا، آن را چندین بار با دقت بخوانید و در صورتی که با تمام بخشهای آن موافق بودید آن را امضا کنید. امضای قرارداد به معنای موافقت کامل شما با تمام مفاد آن است و بعدا نمیتوانید اعتراضی به یک بخش از آن داشته باشید.
در این مقاله جاب ویژن تمامی قوانین مربوط به قرارداد استخدامی را بر اساس فصل دوم قانون کار مصوب سال 1369 خدمت شما ارائه کردیم. امیدواریم مطالعه این مقاله به شما کمک کند بعد از پیدا کردن موقعیت شغلی دلخواه و رسیدن به مرحله استخدام، با آگاهی کامل قراردادتان را امضا کنید و بتوانید دستمزدی منصفانه مطابق با کاری که انجام میدهید دریافت کنید. حال که اطلاعات خوبی در مورد قوانین مربوط به قرارداد کار پیدا کردید می‌توانید با خیال راحت به صفحه فرصت‌های شغلی بروید و رزومه کاری خود را برای موقعیت‌های موردنظر ارسال کنید.